Η Ταφή στην Θήβα

The Greek version of my previous post "The Burial at Thebes" (a version of Antigone, by Sophocles), by Seamus Heaney, due to be performed at the Lyric Theatre, Hammersmith.

Μια προεπισκόπηση του δράματος «Αντιγόνης», του Σοφοκλή

(Θέατρο Λύρικ, Χάμμερσμιθ, Λονδίνο, 20 Απριλίου έως 16 Μαΐου 2020)

 

[Έχω κλείσει θέση για να δω αυτό το θεατρικό έργο τον Απρίλιο, αλλά το θέατρο ανακοίνωσε ότι οι παραστάσεις είναι πιθανό να ακυρωθούν. Δεν ήθελα αυτό να με εμποδίσει να γράψω για το δράμα. Ας ελπίσουμε ότι θα προχωρήσει σε κάποιο σημείο]

"Όταν ένας ποταμός εκτοξεύει τις όχθες του, τα δέντρα που λυγίζουν, επιβιώνουν, και τα δέντρα που στέκονται σταθερά, σφραγίζουν” - Αίμονας, γραμμή 610, Αντιγόνη του Σοφοκλή

Το μέρος μας είναι η Θήβα. Μια μέρα με τα πόδια και 60 χιλιόμετρα βόρεια της Αθήνας.

Η Αντιγόνη συναντά την αδελφή της την Ισμήνη, μια νύχτα. Της λέγει ότι θέλει να θάψει τον νεκρό αδερφό της.

Ο αδελφός της είναι ο Πολυνείκης, και πέθανε, μετά από μια μάχη, με τον αδερφό του, τον Ετεοκλή. 

Ο βασιλιάς της Θήβας, ο θείος της Αντιγόνης, ο Κρέοντας, ορίζει ότι ο Πολυνείκης είναι ένας προδότης και νομοθετεί ότι πρέπει να παραμείνει άθικτος, να καταβροχθιστεί από τα σκυλιά και τα κοράκια. Ενώ ο Ετεοκλής, αντίθετα, πρέπει να ταφεί με πλήρη τιμητική διάκριση.

Η βαθιά ριζωμένη παράδοση της Αντιγόνης, η αδελφική πίστη, ο ηθικός κώδικας, το ιερό καθήκον, η θρησκευτική τήρηση, η κληρονομική τελετουργία, η οικογενειακή κληρονομιά, η βαθιά ελευθερία, η ηθική πυξίδα και η σύνδεσή της με έναν κοινοτικό ιστό, όλα της λένε ότι αυτό - να τον θάψει τον αδελφό της - είναι το σωστό. 

Η Αντιγόνη, η Ίσμενε και οι αδελφοί τους είναι παιδιά του Οιδίποδα και της  Ιοκάστης, καταραμένα από την τραγική τύχη της αιμομιξίας. Η Αντιγόνη και η Ισμήνη υποστήριξαν τον τυφλό πατέρα τους στο τελευταίο ταξίδι τους στην Αθήνα, όπου πέθανε ειρηνικά (τα γεγονότα έπαιξαν όμορφα στο έργο του Σοφοκλή “Οιδίποδας στην Κολωνό”). Επιστρέψαν στο σπίτι τους στη Θήβα, όπου το δράμα τους ρίχνει εναντίον του βασιλιά Κρέοντα, του αδερφού της μητέρας τους Ιοκάστη.

Έτσι ο Σοφοκλής δημιουργεί την αιώνια μάχη μεταξύ καθήκον και νόμου, μεταξύ ηθικής και τάξης, μεταξύ ταπεινοφροσύνης και υπερηφάνειας. Σε αυτό το τρίτο έργο της Θηβαϊκής τριλογιάς του, ο μεγαλύτερος θεατρικός συγγραφέας της Αρχαίας Αθήνας μας δίνει τη θεϊκή ηρωίδα Αντιγόνη που ενεργεί ως συνείδηση ​​των θεατών του δράματος, σε μια πνευματική μάχη εναντίον του δικτάτορα Κρέοντα. 

H ευθύνη της διαμεσολάβησης μεταξύ τους πέφτει στοn αρραβωνιασμένο της Αντιγόνης, ο Αίμονας, ο οποίος είναι και ο γιος του Κρέοντα. Αυτή είναι η παράλληλη σχέση και για τους εραστές του ‘Ρωμαίου και Ιουλιέτας’ του Σαίξπηρ. Ο Αίμονας και η Αντιγόνη υποφέρουν το τρομακτικό πέρασμα της δικής τους θνητήν αγάπη, με τη Θήβα ως πρωτότυπο μοντέλο τη Βερόνας του Σαίξπηρ. 

Η παραγωγή αυτή βασίζεται στην μετάφραση του ποιητή και του βραβευμένου ‘Νόμπελ’ Seamus Heaney, που που τραγουδάει αυτή την επική ιστορία που ενέπνευσε αμέτρητους πολιτικούς, ακτιβιστές και συγγραφείς για δυόμισι χιλιετίες.

Τελικά η Αντιγόνη αψηφά τον ανήθικο νόμο του Κρέον, και τιμά τον αδελφόν της με αξιοπρεπή ταφή.  Τα ακάθαρτα και ταπεινά της χέρια ευχαριστούν όχι μόνο τον Θεό, αλλά και τη συνείδησή της και την κληρονομιά της.  Οι φρουροί του βασιλικού παλατιού την συλλάβουν για αυτή τη σαρκική, αισθησιακή πράξη.  Στη συνέχεια, είναι μια από τις πιο ισχυρές, δραματικές και έντονες αφηγήσεις που έχουν γραφτεί ποτέ.  Είναι ένα εξαιρετικό αριστούργημα δραματικού θεάτρου, που έχει διαταράξει θεατές τα τελευταία 2,500 χρόνια.

“Γεννήθηκα για ν’ αγαπώ, όχι για να μισώ”, λέει η Αντιγόνη, αποφασισμένη και θαρραλέα στη νέα ανταρσία της.

Η Αντιγόνη είναι μια ηρωίδα όλων των εποχών, ένας βράχος για την αιωνιότητα. Η ψυχή της είναι μεγαλύτερη από τον ωκεανό και το πνεύμα της είναι ισχυρότερο από την αγκαλιά της θάλασσας.

Ο Σοφοκλής έζησε μεταξύ 496 και 405 π.Χ. και έγραψε πάνω από 100 θεατρικά έργα. Μόνο επτά από αυτά επιβιώνουν σήμερα. Τα επιζώντα έργα είναι: Οιδίποδα Τύραννος, Οιδίποδα επί Κολωνώ, Αντιγόνη, Φιλοκτήτης, Αίας, Ηλέκτρα και

Τραχίνιαι.  Θεωρείται ένας από τους τρεις μεγάλους δραματουργούς της Αρχαίας Ελλάδας, μαζί με τον Ευριπίδη και τον Αισχύλο. 

Μια υπερβολικά χρησιμοποιούμενη φράση αυτές τις μέρες είναι: "να είσαι στη σωστή πλευρά της ιστορίας". Είναι μια προσωρινή γνώμη. Αλλά όταν πρόκειται να μελετήσουμε τους Αρχαίους Έλληνες, και την Αντιγόνη, αρχίζουμε να ξεχωρίζουμε τι ακριβώς σημαίνει αυτή η φράση.

- Ιάκωβος Νεοφύτου